De Natuurlijk Kapitaalrekeningen laten zien welke ecosysteemdiensten geleverd worden in Nederland en wat de economische bijdrage is van deze diensten. Hiermee kan een schatting gemaakt worden van het ecosysteemkapitaal in Nederland, welk een indicatie is van de economische waarde van ecosystemen.
Het CBS maakt, samen met Wageningen University & Research en in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de Natuurlijk Kapitaalrekeningen (NKR). De NKR zijn een statistisch raamwerk ontwikkeld in VN-verband (SEEA Ecosystem Accounting) met als doel om de relatie tussen natuur, economie en menselijke activiteiten op overzichtelijke en internationaal vergelijkbare wijze inzichtelijk te maken.
De NKR brengen data bij elkaar over de omvang en kwaliteit van ecosystemen in Nederland en de diensten die deze ecosystemen leveren aan de economie en andere menselijke activiteiten. Voorbeelden van ecosysteemdiensten zijn hout en vis die aan de natuur worden onttrokken, koolstofvastlegging en fijnstofafvang door bomen, kustbescherming door de duinen en een groene leefomgeving om prettig in te wonen en recreëren. In de NKR worden 13 ecosysteemdiensten berekend, waarvan 11 ook monetair gewaardeerd zijn. Welke dit zijn kunt u lezen in de publicatie van het CBS.
Ecosysteemdiensten
Ecosysteemdiensten worden uitgedrukt in zowel fysieke eenheden, zoals bijvoorbeeld het aantal natuurgerelateerde toeristische overnachtingen, als monetaire eenheden, zoals bijvoorbeeld hoeveel deze toeristische activiteiten bijdragen aan de economie. Door ecosysteemdiensten in monetaire eenheden uit te drukken kan een schatting gemaakt worden van de waarde van het ecosysteemkapitaal in Nederland. Hierbij wordt gebruik gemaakt van economische waardebepalingen, hetgeen losstaat van de intrinsieke waarde van de natuur in zijn algemeenheid. Het concept van ecosysteemkapitaal gebruikt in de NKR is nadrukkelijk alleen het economisch belang van het gebruik van de natuur, op basis van de diensten die ze levert aan de mens.
De totale monetaire bijdrage van de 11 ecosysteemdiensten die monetair berekend zijn is gestegen van 12,2 miljard in 2013 naar 16,6 miljard euro in 2018 (zie figuur 1). Een belangrijke oorzaak van deze stijging is de achterliggende stijging van de prijzen, bijvoorbeeld de toegenomen kosten voor natuurrecreatie of de koolstofprijzen. Maar ook de toegenomen vraag naar bepaalde ecosysteemdiensten speelt een belangrijke rol, zoals de stijging van het aantal recreatieve activiteiten in de natuur en natuurgericht toerisme. Tussen 2013 en 2018 steeg het aantal gewandelde kilometers in de natuur met 10 procent.
Figuur 1: Monetaire waarde van elf ecosysteemdiensten in Nederland, 2013-2018
In 2018 bedroeg de waarde van ecosysteemdiensten 2,1 procent van het bbp. Dit is echter een onderschatting van de werkelijke waarde van ecosysteemdiensten, omdat niet alle relevante ecosysteemdiensten zijn berekend. Bijvoorbeeld, diensten geleverd door mariene en andere water-ecosystemen zijn buiten de scope van deze studie (hiervoor voert het CBS in opdracht van het ministerie van I&W en Rijkswaterstaat momenteel een ander project uit).
De methodiek, zoals ontwikkeld in de SEEA EA, is gebaseerd op transactiewaarden. Transactiewaarden zijn waarden die daadwerkelijk betaald zijn of betaald zouden kunnen worden als er een markt zou bestaan voor ecosysteemdiensten. Waardering op basis van transactiewaarden levert reële economische waarden op, maar de waarden zijn meestal lager dan waardering op basis van ‘welzijn waarden’, waarbij ook het consumentensurplus (wat consumenten bereid zouden zijn om meer te betalen dan de geldende prijs) wordt meegenomen.
Ecosysteemkapitaal
Net zoals goederen en diensten worden geproduceerd met behulp van kapitaalgoederen zoals land, machines en gebouwen, worden ecosysteemdiensten geleverd door ecosysteemkapitaal, oftewel de verschillende ecosystemen die de diensten produceren. Bijvoorbeeld, een bos is een kapitaalgoed waarmee hout wordt geproduceerd, dat mensen de mogelijkheid biedt om te recreëren, dat CO2 vastlegt en fijnstof afvangt. De waarde van een kapitaalgoed wordt bepaald door zijn levensduur en door de verdisconteerde waarde van de ecosysteemdiensten die het oplevert gedurende die levensduur. Daarmee geeft het ecosysteemkapitaal een indicatie van de economische waarde van de ecosystemen op basis van de diensten die zij leveren.
In 2018 bedraagt het ecosysteemkapitaal in Nederland, op basis van 11 ecosysteemdiensten, een waarde van 869 miljard euro. Hiermee hebben ecosystemen een groter aandeel in de totale kapitaalgoederenvoorraad dan immateriële activa (zoals onderzoek en ontwikkeling) en olie- en gasreserves samen. Ecosysteemkapitaal representeert 21 procent van de totale waarde van de niet-financiële activa. Evenals de monetaire waarde van de ecosysteemdiensten is het ecosysteemkapitaal een onderschatting, aangezien niet alle relevante ecosysteemdiensten zijn meegenomen.
Resultaten beschikbaar op kaarten
In de NKR wordt gebruik gemaakt van geografische (ruimtelijke) brondata en methoden, omdat veel ecosysteemdiensten locatie-specifiek zijn en er een ruimtelijke relatie bestaat tussen de factoren bepalend voor het leveren van de dienst. Doordat de NKR opgebouwd zijn uit kaarten kan er inzicht gegeven worden in ruimtelijke patronen van het ecosysteemkapitaal (zie figuur 2). Met name gebieden waar veel natuurgerelateerde recreatie en toerisme plaatsvindt hebben een hoge waarde van het ecosysteemkapitaal: beboste gebieden zoals de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug, de duin- en kuststroken en de (stads)parken en groene gebieden direct rondom grote steden.
Figuur 2: Kaart van het Nederlandse ecosysteemkapitaal in 2018
De volledige publicatie van het CBS is te vinden op Natuurlijk Kapitaalrekeningen Nederland 2013-2018 (cbs.nl). De methodiek en brondata staan beschreven in de technische toelichting, te vinden op dezelfde webpagina. Voor meer informatie over de NKR en andere publicaties over NKR, zie de website Natuurlijk Kapitaal (cbs.nl). Voor contact kunt u een mail sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
