De aanpassingen in het EU-emissiehandelssysteem die in het kader van de 'Green Deal' en 'Fit for 55' worden doorgevoerd, zullen bijdragen aan verdere emissiereducties. De precieze cumulatieve reductie tot 2030 is mede afhankelijk van de vraag of overlappend beleid tot 'waterbedeffecten' leidt.
Het Europese Emissiehandelssysteem (EU ETS) is een belangrijk beleidsinstrument op weg naar een koolstofneutrale samenleving. EU ETS legt een bindend, jaarlijks dalend emissieplafond op voor de elektriciteitssector, de energie-intensieve industrie en de luchtvaart binnen de EU, dat wordt gehandhaafd via verhandelbare emissierechten (EUA's).Sinds 2019 is er een mechanisme dat het aanbod van emissierechten aanpast – de zogenaamde marktstabiliteitsreserve (Market Stability Reserve - MSR) – in functie van het cumulatieve verschil tussen het aanbod van EUA's en de emissies, ook wel het "surplus", de "bank" of het totale aantal in omloop zijnde emissierechten (TNAC) genoemd. Als deze surplus een drempel overschrijdt, wordt een deel van de te veilen EUA's in de MSR geplaatst. Omgekeerd, als het surplus onder een lagere drempel komt, wordt een deel van de te veilen EUA's in de MSR geveild. Vanaf 2023 is een invalidatieregel van kracht die het aantal certificaten in de MSR beperkt, waardoor het cumulatieve emissieplafond wordt verlaagd. In haar "Fit for 55 Package" heeft de Europese Commissie (EC) voorgesteld de lineaire verminderingsfactor (LRF) te verhogen tot 4,2%, waardoor het cumulatieve plafond tussen 2021 en 2030 met 1,6 GtCO2 wordt verlaagd (rode gebied in figuur 1) en de invalidatieregel van de MSR te handhaven, zodat het cumulatieve aanbod van EUA's strikt onder het cumulatieve plafond blijft. Het finale aanbod van EUA's is echter onzeker en hangt onder meer af van de toekomstige emissies (blauwe gebied in figuur 1).
Figuur 1: Illustratie van het afgenomen cumulatieve aanbod van EUA's als gevolg van de toegenomen LRF (-1,6 GtCO2) en MSR-ongeldigverklaringen. Het precieze aanbod van EUA's (blauwe gebied) is onzeker en hangt onder meer af van toekomstige emissies. In deze illustratie wordt uitgegaan van het MSR-ontwerp zoals voorgesteld door de EC in haar "Fit for 55"-voorstel.
In een recent paper in Nature Communications lichten Kenneth Bruninx en Marten Ovaere, 2022) deze mechanismen in detail toe voor het huidige en het voorgestelde EU ETS-ontwerp en simuleren zij het effect van COVID-19, de Europese Green Deal en het herstel-/stimuleringspakket op cumulatieve EU ETS-emissies en prijzen van emissierechten. Zij stellen vast dat het afstemmen van de EU ETS op de 2030-reductiedoelstelling van -55% (-61% voor de EU ETS, ten opzichte van 2005) de prijzen van emissierechten doet stijgen tot 45 - 94 euro/ton CO2 vandaag en de cumulatieve CO2-emissies onder EU ETS doet dalen tot 14,2 - 18,3 GtCO2 ten opzichte van 23,5 - 33,1 GtCO2 bij een 2030-reductiedoelstelling van -40%. Dit wijst erop dat de huidige EUA-prijsniveaus door fundamentele marktfactoren worden ondersteund.
De invalidatieregel van de EU ETS houdt ook in dat schokken en overlappend beleid de cumulatieve EU ETS-emissies kunnen veranderen. Aangezien de invalidatievolumes in het huidige en voorgestelde MSR design afhankelijk zijn van het surplus, kan elk overlappend beleid dat de vraag naar emissierechten beïnvloedt, leiden tot veranderingen in de cumulatieve EU ETS-emissies, een effect dat "waterbedlekkage" wordt genoemd. Dit kan resulteren in overlappend beleid dat averechts werkt (bv. aangekondigde toekomstige sluitingen van kolengestookte elektriciteitscentrales die de cumulatieve ETS-emissies doen toenemen) – een nieuwe groene paradox. Voor het MSR design dat in het "Fit for 55"-pakket wordt voorgesteld, stellen de auteurs vast dat overlappend beleid de cumulatieve emissies meer dan proportioneel kan beïnvloeden als gevolg van een wisselwerking tussen de wijzigingen in de MSR-instroompercentage, de TNAC-definitie en de timing van de aanbodaanpassingen van de MSR. Met andere woorden, overlappend beleid kan de cumulatieve EU ETS-emissies sterker doen dalen of stijgen dan de door het beleid veroorzaakte verandering in de vraag naar EUA's, zelfs wanneer dit averechts werkt.
Waterbedlekkage van elk overlappend beleid is fundamenteel onzeker en hangt in cruciale mate af van wanneer het waterbed weer zal worden gedicht. Dit is een endogene marktuitkomst die afhangt van exogene schokken (bv. toekomstige grondstoffenprijzen) en overlappend klimaatbeleid, zoals Europees en nationaal energie- en klimaatbeleid.
Als alternatief voor het huidige hoeveelheidsgebaseerde aanpassingsmechanisme stellen we voor om een prijsgebaseerde aanbodaanpassingsmechanisme te gebruiken. Dit leidt tot een vergelijkbare afweging tussen het stabiliseren van prijzen versus het stabiliseren van hoeveelheden, maar het leidt niet tot waterbedlekkage van overlappend beleid. Het door de EC voorgestelde MSR-ontwerp kan verder ook worden verbeterd door in de TNAC-definitie rekening te houden met toekomstige EUA-aanpassingen van het aanbod.
Deze bijdrage is gebaseerd op het artikel: Bruninx, K., Ovaere, M. (2022). COVID-19, Green Deal and recovery plan permanently change emissions and prices in EU ETS Phase IV. Nature Communications, 13, 1165. https://www.nature.com/articles/s41467-022-28398-2. Kenneth Bruninx en Marten Ovaere worden beiden ondersteund door het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen (FWO), mandaat nr. 12B7822N en mandaat nr. 12J3320N. Inlichtingen: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
