De afgelopen jaren is een aantal studies uitgevoerd op het gebied van economische instrumenten in het waterbeheer. Deze zijn onlangs beschikbaar gesteld op de website van de Helpdesk Water (www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/water-ruimte/economische_aspecten/economische/). In dit artikel worden deze rapporten kort besproken.
1. Kostenterugwinning voor waterdiensten in Nederland (Van der Veeren en Dekking, 2005)
Als onderdeel van de voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) verplichte 'artikel 5-rapportage' heeft Nederland een beschrijving gegeven van de financiering van het Nederlandse waterbeheer aan de hand van vijf 'waterdiensten':
• Productie en levering van water,
• Inzameling en afvoer van hemelwater en afvalwater,
• Zuivering van afvalwater,
• Grondwaterbeheer,
• Regionaal watersysteembeheer.
Voor ieder van deze waterdiensten wordt een beschrijving gegeven van de bekostiging en het kostenterugwinningpercentage. Hieruit blijkt dat de financiering van het waterbeheer in Nederland al decennialang voldoet aan het 'vervuiler/gebruiker betaalt'-principe en dat de gebruikers van de waterdiensten een adequate bijdrage leveren in de kosten.
2. Financing Water Resources Management in the Netherlands (Van der Veeren and Keijser, 2010)
Meer informatie over de kosten, baten en financiering van het Nederlandse waterbeheer kan worden gevonden in dit rapport voor de OECD. Hierin staat in het voorlaatste hoofdstuk ook een uitgebreidere samenvatting van de overige rapporten die in dit artikel worden gepresenteerd.
3. Visiedocument Waterprijsbeleid 21e Eeuw (TME, 2008)
4. Which role for economic instruments in the management of water resources in Europe?(Acteon, 2008)
Om te bepalen welke mogelijkheden er bestaan om de huidige manier van financiering efficiënter en effectiever (doelmatiger) te maken heeft een kritische beschouwing plaatsgevonden van de huidige financiering in Nederland, en is verkend hoe de financiering in verschillende EU-lidstaten is geregeld. Hieruit blijkt dat er vooral meer mogelijkheden bestaan op het gebied van betalen voor ecosysteemdiensten en het introduceren van verhandelbare emissie- en waterrechten.
5. Betalen voor ecosysteemdiensten: een interessante aanvulling op het waterprijsbeleid? (LEI, 2008)
Eén van de suggesties in het onder 3 genoemde Visiedocument is het verkennen van mogelijkheden om de landbouw met economische prikkels te verleiden om extra maatregelen te treffen, bijvoorbeeld door het betalen van beheervergoedingen voor natte bufferstroken. Daarom is verkend welke vormen van betalen voor ecosysteemdiensten er bestaan, en of die al in Nederland worden toegepast. Dit blijkt voor een deel het geval te zijn.
6. Legal Implications of Introducing Economic Instruments in the Field of European and Dutch Water Management (Universiteit Utrecht, 2009)
Bij het introduceren van economische instrumenten, zoals betalen voor ecosysteemdiensten, maar ook systemen van verhandelbare waterrechten, zal rekening moeten worden gehouden met de Europese wet- en regelgeving, waaronder regels met betrekking tot staatsteun. Dit was het onderwerp van de afstudeerscriptie van Anita Jolink. Onder bepaalde strikte voorwaarden blijkt het goed mogelijk om boeren een vergoeding te betalen voor ecosysteemdiensten. Een systeem met verhandelbare emissierechten is juridisch beperkt mogelijk onder de huidige Europese regelgeving. Een systeem van verhandelbare waterkwantiteitsrechten zal waarschijnlijk niet efficiënt zal zijn.
7. De maatschappelijk-economische consequenties van het gebruik van economische instrumenten in het waterbeheer (Ecorys, 2009)
De introductie van economische instrumenten heeft niet alleen juridische consequenties, maar kan ook bredere sociaaleconomische gevolgen hebben. In sommige gevallen blijken deze ertoe te kunnen leiden dat bepaalde economische instrumenten minder aantrekkelijk worden dan op voorhand was gedacht.
8. Verkenning innovatieve economische instrumenten voor agrarische watermaatregelen: Overzicht van praktijkstudies (Arcadis, 2010)
Uit alle voorgaande studies blijkt dat het betalen van beheervergoedingen voor natte bufferstroken een veelbelovende mogelijkheid is om tegen relatief lage maatschappelijke kosten een significante bijdrage te leveren aan verschillende doelstellingen in het waterbeheer tegelijkertijd. Het is dan ook niet vreemd dat op verschillende plekken in Nederland wordt geëxperimenteerd met innovatieve economische instrumenten waarbij landbouw en waterschappen samenwerken aan doelmatig waterbeheer. Om zoveel mogelijk de kennis en ervaringen die zijn opgedaan beschikbaar te stellen voor verschillende waterbeheerders, is in deze verkenning een overzicht gemaakt van de belangrijkste (leer)ervaringen met innovatieve economische instrumenten voor agrarisch waterbeheer. Hieruit blijkt dat de bereidheid van boeren om mee te doen vooral afhankelijk is van het bestaan van een meerjarige regeling met realistische doelstellingen, die past binnen de Europese wet- en regelgeving (Gemeenschappelijk Landbouwbeleid), weinig administratieve lasten oplevert voor de boer (één loket), en waarbij compensaties bestaan voor meerdere doelstellingen tegelijkertijd.
9. International review on payment schemes for wet buffer strips and other types of wet zones along privately owned land (Ecologic, 2009)
Een soortgelijk overzicht is gemaakt van de (leer)ervaringen in het buitenland op dit terrein, resulterend in soortgelijke ervaringen, maar met enkele interessante verschillen.
10. Experimenten met nieuwe praktijktoepassingen van economische instrumenten voor duurzaam waterbeheer (Witteveen en Bos, 2010)
Er wordt niet alleen op het gebied van agrarische watermaatregelen geëxperimenteerd met economische instrumenten, maar ook met economische instrumenten buiten de landbouw. Het aantal experimenten blijkt duidelijk geringer te zijn dan bij de landbouw.
Nadere informatie bij Rob van der Veeren, e-mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., en op www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/water-ruimte/economische_aspecten/economische/).
