In tijden van klimatologische verandering zijn de Europese Unie en haar lidstaten op zoek naar een doeltreffend en gecoördineerd adaptatiebeleid. Dit geldt ook voor de vormgeving van het beleid over de kustverdediging. Dit artikel illustreert dat verder onderzoek naar natuurgebaseerde oplossingen zoals schelpdierenbanken als extra beleidsmaatregel de moeite waard is.
De Nederlandse overheid maakt gebruik van zandsuppleties om de huidige kustlijn te behouden. Dit betekent dat er gemiddeld om de vijf jaar zand wordt gestort om kusterosie tegen te gaan en om de kustlijn mee te laten groeien met de zeespiegelstijging. Toch heeft het zeetransport om dit zand vanuit de Noordzee naar de kustlijn te brengen ook negatieve maatschappelijke gevolgen. Zo veroorzaakt dit transport naast operationele kosten ook vervuilende emissies waaronder koolstofdioxide, stikstofoxiden en zwaveldioxide. Bovendien is er, naarmate de zeespiegel verder stijgt, meer zand nodig en zal het zand steeds verder in zee moeten worden gehaald. Zo voorspelt het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dat de zandvraag van de Waddeneilanden zal vertwingtigvoudigen tegen 2100. We stellen daarom de vraag of het huidige suppletiebeleid het optimale beleid is voor het behoud van de kustlijn.
Een mogelijk alternatief voor toekomstige zandsuppleties is het werken met oplossingen die gebaseerd zijn op de natuur. Een voorbeeld hiervan is het installeren van schelpdierenbanken. De banken hebben namelijk een zandvasthoudend vermogen en hebben het potentieel om mee te groeien met de stijgende zeespiegel. Door het gebruik van schelpdierbanken hoeft er minder zand te worden gestort waardoor de uitstoot aan emissies daalt. Dit kan bijvoorbeeld bijdragen aan de klimaatdoelen van de Green Deal Scheepvaart. Bovendien hebben schelpdieren verschillende voordelen voor de maatschappij: ze zorgen onder andere voor de denitrificatie van het kustmilieu en de banken vormen een hotspot voor biodiversiteit.
Door middel van een maatschappelijke kosten-batenanalyse zijn de voor- en nadelen van het huidige beleid en het beleidsalternatief tegen elkaar afgewogen. Hieruit wordt afgeleid dat het inzetten van schelpdierbanken aan de Nederlandse kustlijn voor kustverdediging welvaartsbevorderend is (zie figuur 1).
Figuur 1: Illustratie van de maatschappelijke kosten-batenanalyse
Ondanks het positieve resultaat geeft de gevoeligheidsanalyse hierbij drie nuances aan. Allereerst is het plaatsen van de schelpdierbanken alleen gunstig voor de welvaart als ze ook gebruikt worden voor extractie voor consumptiegoederen zoals voedsel. Vandaar dat het voor dit perspectief interessant is om te weten hoe de kustverdediging gecombineerd kan worden met de schelpdierenteelt. Ten tweede bestaat er in de berekening onzekerheid over het zandvasthoudend vermogen van de schelpdierbanken. Daarbovenop komt het feit dat de ontwikkeling van een ecosysteem van schelpdieren een complex proces is waar onzekerheid mee gepaard gaat. Door middel van een pilootstudie kan er meer inzicht worden verkregen om de bovengenoemde onzekerheden te verkleinen. Bovendien bevestigt de wetenschappelijke literatuur dat er behoefte is aan meer kennis over schelpdieren vanuit verschillende invalshoeken zoals het bevorderen van de biodiversiteit, het gebruik van schelpdieren voor kuststabilisatie en het inzetten van schelpdieren voor de groeiende mondiale vraag naar dierlijke eiwitten.
We kunnen hieruit afleiden dat de inzet van schelpdieren als natuurgebaseerde oplossing een groot potentieel heeft, zeker in tijden met veranderende klimatologische omstandigheden. Bovendien kunnen we de vraag stellen of het huidige zandsuppletiebeleid in Nederland ook op langere termijn voldoet en tegen welke kosten. Denk hierbij aan de steeds groter wordende mondiale zandcrisis. Als Nederland zich op tijd wil voorbereiden op deze onzekere toekomst is dit het moment om beleidsalternatieven te onderzoeken om de verandering op tijd in gang te zetten. Dit geldt zowel voor klimaatmitigatie ter voorkoming van klimaatverandering als voor klimaatadapatie voor een weerbaardere kustlijn met bescherming tegen weersextremen.
Om meer te weten te komen over deze masterproef kan je de
