Op 14 februari 2023 vond bij de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) in Den Haag een meet-up plaats naar aanleiding van het Rli-advies ‘Financiering in transitie; Naar een actieve rol van de financiële sector in een duurzame economie’ dat net voor Kerst aan minister Kaag van Financiën is aangeboden.
De centrale vraagstelling in het adviesrapport is: ”Welke mogelijkheden heeft de overheid om financiële instellingen zodanig te sturen dat zij anticiperen op een duurzame economie en bijdragen aan de transitie daarnaartoe?”. De Nederlandse economie staat vanwege de klimaat- en biodiversiteitscrisis voor een grote verduurzamingsopgave. Nieuwe economische activiteiten zullen moeten worden opgebouwd, terwijl veel bestaande activiteiten moeten worden af- of omgebouwd. Dit vraagt om aanzienlijke investeringen. Ook brengt de verduurzamingsopgave risico’s met zich mee waarop financiële instellingen en toezichthouders zich moeten voorbereiden. De financiële sector heeft dus een actieve rol te spelen in de transitie naar een duurzame economie.
Banken en pensioenfondsen waren ruim vertegenwoordigd. In een aantal pitches gaven zij hun visie op het rapport en kwamen zij met adviezen richting overheid. Investeerders maken altijd een afweging tussen rendement en risico. Hoewel het rendement van duurzame investeringen eigenlijk steeds beter wordt is er nog wel onzekerheid rondom overheidsbeleid, onder andere op het gebied van marktordening (warmtenetten bijvoorbeeld), subsidies en andere prijsprikkels en de mate waarin de overheid gaat normeren. Ook werd aangegeven dat de organisatie van de overheidsfinanciering via subsidies en projectfinanciering onvoldoende efficiënt en effectief is. Groeifonds, Klimaatfonds en InvestNL bijvoorbeeld werken niet goed samen. Er werd gewezen naar Duitsland, dat wél een nationale investeringinstelling (KfW) heeft. Er werd aangevuld dat de overheid nu meer dan vroeger de regie neemt bij de transities. Dat kan al veel schelen.
Naast risico en rendement is voor private investeerders ook zeggenschap een belangrijk issue. Investeerders willen in het algemeen niet participeren in (energie)infrastructuur zolang de overheid vasthoudt aan een meerderheidsaandeel.
Aanvullend werd gevraagd of de overheid bij tenders op meer dan alleen prijs wilde selecteren, bij windmolenparken bijvoorbeeld. Hiermee maken duurdere, maar duurzamere plannen ook kans om deze tenders te winnen.
In de discussie over beprijzen waren de meningen verdeeld. Hoewel men unaniem is voor het afschaffen van subsidies en andere prikkels voor niet-duurzame activiteiten vroeg een deel van de aanwezigen zich af of beprijzen wel voldoende prikkel geeft om het goede te doen. Ook normering als alternatief voor beprijzen kwam duidelijk als optie op tafel. Boodschap was wel: doe het snel, doe het stabiel en doe het langdurig.
Overigens was er ook kritiek op de rol van de private sector zelf. Verschillende aanwezigen wezen erop dat banken en pensioenfondsen vaak wel in woord, maar nog onvoldoende in daad investeren in duurzame activiteiten. Als reactie daarop gaven banken aan dat er nog veel kennis nodig is over duurzame economische activiteiten, om bijvoorbeeld een goede inschatting te kunnen maken over de impact op de economie. De modellen die banken hanteren kijken te veel terug en houden te weinig rekening met innovaties en veranderende omstandigheden. Ook staat strenge regelgeving m.b.t. prudentieel beheer (dat wil zeggen dat banken in het belang van hun spaarders niet te grote risico’s mogen aangaan) een progressiever beleggingsbeleid in de weg.
De bijeenkomst werd afgesloten met een korte reflectie op de meet-up door enkele leden van de vaste commissie Financiën van de Tweede Kamer en een slotwoord van Jan Jaap de Graeff, voorzitter van de Rli (en een borrel).
Meer informatie over het Rli-advies en de meet-up is hier te vinden.
