Toenemende schade door natuurrampen kan tot een verharding van verzekeringsmarkten lijden, waardoor premies stijgen en dekking vermindert. Door wereldwijde verbondenheid van verzekeringsmarkten kunnen dergelijke gevolgen optreden ver weg van waar de natuurrampen plaatsvinden.
Natuurrampen, zoals overstromingen, droogte, en stormen, komen vaker voor en nemen toe in kracht als gevolg van klimaatverandering. 2022 was het op vier na duurste jaar met betrekking tot schade veroorzaakt door natuurrampen, grotendeels te wijten aan orkaan “Ian” in de VS en Cuba. Deze orkaan zorgde voor bijna $100 miljard aan schade, waarvan meer dan de helft verzekerd was, wat deze ramp voor verzekeraars de op één na duurste ooit maakte, alleen door orkaan Katrina overtroffen. Uiteraard zorgen natuurrampen voor enorm veel ellende door letsel en schade aan bezittingen, maar minder bekend is dat ze ook een indirect financieel gevolg hebben voor verzekerden over de hele wereld.
Figuur 1: Schade veroorzaakt door orkaan Sandy in 2012 (credit: U.S. Air Force)
Hogere kosten voor verzekeraars door natuurrampen kunnen resulteren in wat in het jargon van verzekeraars een 'harde verzekeringsmarkt' heet. In dergelijke omstandigheden stijgen de kosten van verzekeringen en vermindert de algehele verzekeringsdekking, met als gevolg dat bij de volgende ramp minder schade verzekerd is. Als onderdeel van het door de EU gefinancierde RECEIPT-project, dat de kwetsbaarheid van de Europese Unie voor klimaatimpacts buiten zijn grenzen bestudeert, is onderzocht in hoeverre verzekeringspremies en -dekking in de EU kunnen verslechteren door een harde verzekeringsmarkt.
Een harde verzekeringsmarkt ontstaat doordat (her)verzekeraars na een zware ramp, of meerdere rampen achter elkaar, massaal moeten herkapitaliseren, waardoor de kosten voor kapitaal stijgen. Door hogere kosten zullen sommige verzekeringsproducten niet langer rendabel zijn, en daalt dus het aanbod. Voor andere producten worden de gestegen kosten doorberekend aan polishouders in de vorm van hogere premies. Hoewel een harde verzekeringsmarkt kan ontstaan door een specifieke ramp, kunnen de gevolgen voor aanbod en premies wereldwijd gevoeld worden. Dit komt doordat verzekeringsmarkten, voornamelijk door herverzekeringsdekking, mondiaal verbonden zijn. De markt voor herverzekeringen, de verzekeringsdekking voor verzekeraars, word wereldwijd gedomineerd door slechts enkele bedrijven. Hierdoor vindt het doorberekenen van hogere kosten door een ramp al snel plaats op mondiaal niveau.
Een harde verzekeringsmarkt als gevolg van een natuurramp is in het verleden voorgekomen, onder andere na het zware orkaanseizoen in de VS in 2005, en na de aardbevingen in Nieuw-Zeeland en Japan in 2011. Meer recente jaren met catastrofale natuurrampen, zoals 2017 en 2021, hebben niet geleid tot harde verzekeringsmarkten, wat grotendeels te danken is aan monetair beleid dat na de financiële crisis veel liquiditeit beschikbaar stelde tegen historisch lage rentes. Echter, de recente afwijking van deze monetaire koers, om de hoge inflatie te onderdrukken, verhoogt de kans op een harde verzekeringsmarkt als gevolg van natuurrampen. Het lijkt er inderdaad op dat de enorme schade in 2022 momenteel leidt tot een mondiale verharding van verzekeringsmarkten.
Swiss Re, 's werelds grootste herverzekeraar, voorspelt dat schade aan onroerende zaken tot 2040 met meer dan 60% zal stijgen, waardoor premies van opstalverzekeringen ongeveer 5% per jaar duurder zullen worden. Echter, deze voorspelling houdt geen rekening met harde verzekeringsmarkten, waardoor toekomstige premies nog een stuk hoger kunnen uitvallen. Met behulp van overstromings- en verzekeringsmodellen laat het RCEIPT-onderzoek zien dat premies in een harde verzekeringsmarkt tot wel 10% hoger kunnen uitvallen dan onder normale omstandigheden.
Een mogelijke maatregel om de weerbaarheid van verzekeringen te verhogen met betrekking tot natuurrampen is een publiek-private samenwerking, waarbij verzekeraars terecht kunnen bij de overheid voor relatief goedkope herverzekeringsdekking. Harde verzekeringsmarkten zijn in een dergelijke organisatie minder schadelijk, aangezien overheden onder zulke omstandigheden gemakkelijker en goedkoper financiering kunnen aantrekken op de kapitaalmarkt vergeleken met private (her)verzekeraars. Publiek-private verzekeringsconstructies voor natuurrampen bestaan al in verschillende Europese landen, zoals Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. In Nederland zijn onderhandelingen gaande tussen verzekeraars en de overheid om een soortgelijke organisatie op te zetten voor overstromingsschade.
Details over de methode en resultaten van dit onderzoek worden gegeven in de originele publicatie in het vakblad Atmosphere (https://www.mdpi.com/628210). Een overzicht van al het onderzoek binnen het RECEIPT-project kan worden gevonden op de project-website: https://climatestorylines.eu/about-receipt/. Voor meer informatie, graag contact opnemen met Max Tesselaar (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).